Znane i nieznane #13 - EW Janowice

W ostatnich odcinkach naszego cyklu odwiedziliśmy elektrownie Wrocław I  i Wrocław II. Z centrum miasta podążamy w górę rzeki Odry, by zatrzymać się w urokliwej wsi Jeszkowice, gdzie znajduje się elektrownia wodna Janowice.

Charakterystyczny biały budynek z czerwoną blachodachówką jest nierozerwalnie związany z historią stopnia wodnego w Janowicach i wraz z nim stanowi przestrzenno-funkcjonalną i historyczną całość.

Stopień ten wybudowano w latach 1912-1916, w okresie realizacji drugiego etapu wielkiego programu kanalizacji Odry. W ramach pierwszego etapu, powyżej Janowic zbudowano w latach 1888-1897 dwanaście stopni wodnych ze śluzami komorowymi o długości 55 m i szerokości 8 m. Początkowo uważano, że kanalizacja Odry od Koźla do ujścia Nysy Kłodzkiej wystarczy, jednak prognozy nie sprawdziły się i już od 1907 roku rozpoczęto dalszą przebudowę odrzańskiej drogi wodnej. Prace trwały do 1922 roku - powstało wówczas dziesięć nowych stopni wodnych. Z tego też okresu (1912-1916) pochodzi stopień wodny Janowice. W 1920 roku rozpoczęto budowę przepływowej elektrowni wodnej Janowice, którą ukończono trzy lata później. Budynek elektrowni  „Janowice” nawiązuje do form geometrycznych, oszczędnych, a przy tym funkcjonalnych i dobrze komponujących się z otoczeniem. Usytuowany jest w Jeszkowicach, na 232, 405 km szlaku żeglugowego Odry.

W budynku maszynowni zainstalowano 2 hydrozespoły. W ich skład wchodziły turbiny Francisa o łącznej mocy zainstalowanej 1,1 MW, przekładnie główne, regulatory i generatory. Producentem była firma Siemens-Schuckert.

Po II wojnie światowej od sierpnia 1946 roku elektrownia została poddana koniecznemu remontowi, po czym rozpoczęto jej dalszą eksploatację. Do października 1946 roku czynny był tylko jeden turbozespół, w następnych latach, po ukończeniu remontów, zaczęto wykorzystywać jednak pełną moc elektrowni.

W 1971 roku zmodernizowano sekcję wlotową komór turbinowych i upustu płuczącego, montując jednocześnie samojezdną czyszczarkę krat firmy "J.M. Voith, Heidenheim" z 1924 roku przewiezioną z Elektrowni Wodnej Wrocław Północ.

W latach 1993 - 1997 wykonano kolejne niezbędne prace remontowo - budowlane, dotyczące całego budynku elektrowni, a  w latach 2009-2011 przeprowadzono kompleksową modernizację serca elektrowni.  Dwa pionowe turbozespoły Francisa zastąpiono czterema nowoczesnymi turbinami rurowymi Kaplana i asynchronicznymi generatorami. Zmodernizowano także rozdzielnie i zautomatyzowano pracę elektrowni. Obecnie możliwa jest praca elektrowni trybie bezobsługowym. Po modernizacji, moc zainstalowana jest podwyższona o 420 kW.

Stopień wody w Janowicach wraz z budynkiem elektrowni wodnej został objęty ochroną prawną i figuruje w rejestrze zabytków, pozostając jednocześnie pod ścisłą opieką Wojewódzkiego Konserwatora.

Czy wiesz, że...

• Janowice stanowią obecnie część wsi Jeszkowice, kiedyś była to niezależna wieś, stan ten zmienił się po reformie administracyjnej w 1999 roku, ale nazwa elektrowni wodnej pozostała „Janowice”.
• Nieliczna zabudowa mieszkalna w sąsiedztwie elektrowni to przedwojenne domki budowane dla pracowników obsługujących elektrownię i śluzę.