Znane i nieznane #11 - EW Wrocław I

cze 17 2021

W skład zespołu elektrowni wodnych Wrocław wchodzi pięć obiektów, które zlokalizowane są w powiecie wrocławskim. Dwie z nich - elektrownie wodne Wrocław I i Wrocław II znajdują się w samym centrum miasta i są przykładem architektury przemysłowej w zakresie energetyki wodnej początków XX wieku. W tym odcinku przedstawiamy elektrownię wodną Wrocław I, zwaną również „Elektrownią Południową”.

Jest to elektrownia przepływowa usytuowana po lewej stronie koryta Odry Południowej. Wraz z przyległymi jazami i Śluzą mieszczańską stanowi część śródmiejskiego węzła wodnego Wrocławia. Powstała w miejscu dawnych młynów wodnych, które w średniowiecznym Wrocławiu były pierwszymi urządzeniami, wykorzystującymi energię z wody. Budowę elektrowni planowano już na początku lat 90. XIX w., jednak wówczas uniemożliwiły to zagmatwane stosunki własnościowe. Od tamtego czasu trwały wszelkie czynności administracyjne w celu pozyskania działek do budowy elektrowni, a w 1906 r. przeprowadzono pierwsze prace projektowe i badawcze wykorzystania stopnia wodnego do budowy elektrowni. Dopiero  w 1916 r. miasto wykupiło działki z dwoma spalonymi młynami, jednak właściwe dopiero po wojnie w 1921 r., zaczęto prace, polegające na rozbiórce ruin i usunięciu przeszkód z dna rzeki. Dalsze prace prowadzono w otwartym wykopie wygrodzonym z koryta rzeki, zmagając się z zalewającą go wodą. Uroczystość przekazania elektrowni władzom miasta odbyła się 2 maja 1924 r.

IMG 5036

Architektoniczne dzieło sztuki

IMG 5037Budynek elektrowni jest przykładem architektury przemysłowej, reprezentującym styl „Neues Bauen" lat 20. XX wieku. Ma naturalną, ceglaną fakturę elewacji, kryjącą nowoczesną konstrukcje szkieletową, żelbetonową. Autorem projektu architektonicznego był Max Paul Eduard Berg, który w latach 1909 – 1925 pełnił funkcję Radcy Budowlanego Miasta Wrocławia. Zaprojektował m.in. Halę Stulecia, wieżę ciśnień dla północnych dzielnic miasta oraz Miejski Szpital dla Niemowląt. Autorem wystroju architektonicznego budynku jest Ludwig Moshamer. Projekt metaloplastyki i wykonawstwo robót kowalskich wrót wejściowych do hali hydrozespołów oraz kutą bramę ogrodzeniową powierzono prof. Jaroslavovi Vonce. Ten czeski artysta kowal w 1903 roku objął pracownię kowalstwa artystycznego w Miejskiej Szkole Rzemiosła i Przemysłu Artystycznego we Wrocławiu. Był twórcą wielu wrocławskich metaloplastyk. Zaprojektował i wykonał metaloplastykę utrzymaną w stylistyce ekspresjonistycznej i art. deco m.in. dla kościoła św. Jadwigi na Popowicach, Ratusza i Piwnicy Świdnickiej. Kolorystykę wnętrza zaprojektował wybitny malarz Hans Leistikow, współpracownik M. Berga i E. Maya, twórca scenografii do spektakli teatru Meyerholda.

Czasy powojenne i teraźniejszość

 Elektrownia nie ucierpiała podczas II wojny Światowej. Po jej zakończeniu, już w 1945 roku, wznowiła produkcję energii elektrycznej. Obsługa niemiecka pracowała tu jeszcze do 1950 roku. W 1948 roku elektrownia została przekazana Zjednoczeniu Energetycznemu.

W latach 60 dwudziestego wieku wymieniono dwa pierwsze turbozespoły, automatykę zabezpieczeniową, linie kablowe oraz przezwojono generatory z napięcia 6 kV na 10 kV. Podczas drugiej kompleksowej modernizacji obiektu w latach 2013 - 2015 dwa wyeksploatowane turbozespoły z turbinami Francisa i generatorami synchronicznymi zostały wymienione na nowe wyposażone w pionowe turbiny Kaplana ze stałymi łopatkami  oraz generatory synchroniczne o mocy 0,875 MW każdy. Ich efektem jest wzrost mocy zainstalowanej elektrowni z 4,830 MW do 4,980 MW. Przez kilkadziesiąt następnych lat zainstalowane w obiekcie turbozespoły łącznie będą mogły produkować ponad 17 000 tys. MWh energii elektrycznej rocznie. Przewidywany okres eksploatacji wymienionych turbozespołów oszacowano na ok. 50 lat.

IMG 5051

Ponad to elektrownia została wyposażona w nowoczesny system monitoringu i wizualizacji pracy elektrowni. Dzięki temu możliwa jest bieżąca wizualizacja stanu obiektu oraz pracy elektrowni. System  przekazuje informacje pozwalające w pełni odwzorować pracę obiektu w centrali spółki TAURON Ekoenergia. Obecnie wrocławska elektrownia jest jednym z najnowocześniejszych obiektów tego typu w Polsce.